Gastroskopia – a właściwie panendoskopia – to badanie diagnostyczno-lecznicze górnego odcinka przewodu pokarmowego: przełyku, żołądka i dwunastnicy. Zwyczajowo badanie to określane jest właśnie jako gastroskopia, która z kolei faktycznie jest badaniem endoskopowym samego żołądka. Badanie takie wykonywane jest za pomocą specjalnego przyrządu – gastroskopu. Jest to tak naprawdę elastyczny przewód, wyposażony w mikrokamerę, która przekazuje obraz z wnętrza ciała na monitor. Przy użyciu dodatkowych narzędzi możliwe jest pobranie materiału do badania histopatologicznego.
Historia gastroskopii
Po raz pierwszy badanie, które moglibyśmy nazwać gastroskopią żołądka, przeprowadził w 1868 roku we Fryburgu niemiecki lekarz i naukowiec Adolf Kussmaula. Wykonane było ono za pomocą sztywnej metalowej rury, ale było udane. W Polsce pierwszy raz tej metody użył w 1881 roku w Krakowie chirurg Jan Mikulicz-Radecki. Wraz z wiedeńskim wytwórcą narzędzi chirurgicznych Josefem Leiterem udoskonalił on urządzenie do wykonywania tego badania, dodając na jego końcu źródło światła. Jednak stosowanie sztywnego instrumentu wiązało się z dużym ryzykiem przebicia gardła bądź przewodu pokarmowego. Dalsze badania nad urządzeniami do gastroskopii doprowadziły najpierw do stworzenia w 1932 roku półsztywnego, a następnie w 1957 roku w pełni giętkiego endoskopu. W końcu 1983 roku powstał wideoendoskop, czyli instrument, w którym układ optyczny tworzy obraz na przetworniku optoelektronicznym; zakodowany w postaci cyfrowej obraz jest następnie oglądany podczas badania na monitorze. We współczesnej medycynie korzysta się już niemal wyłącznie z wideoendoskopów.
Badanie gastroskopii – przebieg
Wiele zmieniło się od czasu pierwszego badania tego typu, przeprowadzonego przez doktora Kussmaula. Dziś zabieg gastroskopii to już zupełnie coś innego. Badanie gastroskopowe trwa od 5 do 30 minut, w zależności od tego, jakie czynności w jego trakcie wykonuje lekarz. Sam zabieg przeprowadza się przy znieczuleniu gardła za pomocy lidokainy w aerozolu, która jest rozpylana do jamy ustnej. Dzięki temu badanie nie jest zazwyczaj bolesnym zabiegiem, choć należy do mało komfortowych. Jak wygląda takie badanie? Pacjent leży na lewym boku, między jego szczęki zakłada się specjalny ustnik. Po podaniu znieczulenia lekarz wprowadza do przełyku rurkę endoskopu, a pacjent przełyka jej końcówkę. Ten moment jest nieprzyjemny dla wielu osób, ponieważ powoduje odruch wymiotny. Właśnie dlatego gastroskopia wydaje się czymś trudnym do zniesienia, choć w rzeczywistości odruch ten można opanować. Ważne jest słuchanie poleceń lekarza, a także skupienie się na regularnym, powolnym oddechu. Reszta badania zależy od tego, w jakim celu jest ono przeprowadzane. Lekarz, przechodząc gastroskopem przez żołądek, ocenia szerokość przełyku, obecność nieprawidłowych tworów, między innymi guzków, zwężeń, żylaków, ocenia wygląd błony śluzowej oraz możliwe zmiany zapalne, owrzodzenia, naloty. W żołądku sprawdza wygląd błony śluzowej – obecność przekrwień, nadżerek, owrzodzeń, guzów. Natomiast w dwunastnicy analizuje wygląd błony śluzowej, obecność wrzodów, uchyłków i guzów. Jeśli zajdzie taka konieczność lekarz pobiera również materiał do badania histopatologicznego.
Przygotowanie do gastroskopii
Gastroskopia jest badaniem wymagającym dobrego przygotowania. Najważniejsze jest, by na 6 do 8 godzin przed planowanym zabiegiem nic nie jeść, a na 4 godziny także nie pić (w razie pragnienia można sączyć po łyku niegazowanej wody). Przez kilka godzin przed badaniem nie należy też żuć gumy ani palić papierosów. Ze względu na podrażnienia gardła i przełyku przez około 2 godziny po wykonaniu gastroskopii nie należy jeść. Przed wykonaniem badania – co jest bardzo ważne – powinno się poinformować lekarza o przyjmowaniu leków, głównie tych z grupy doustnych preparatów obniżających krzepnięcie krwi, oraz występowaniu skłonności do przedłużonego krwawienia po zabiegach dentystycznych lub po zranieniu. Ma to znaczenie w kontekście ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego w przypadku pobierania wielu wycinków lub wykonywania zabiegów endoskopowych.
